Dofinansowania rządowe

• Magdalena Wlazło i Krzysztof Byjoch pełnią funkcję audytorów prawno-finansowych w programie realizowanym przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pod tytułem „Dostępna przestrzeń publiczna” (https://www.pfron.org.pl/o-funduszu/programy-i-zadania-pfron/programy-i-zadania-real/dostepna-przestrzen-publiczna/)
• Magdalena Wlazło i Krzysztof Byjoch pełnią funkcję audytorów prawno-finansowych w programie realizowanym przez Centrum Projektów Polska Cyfrowa pod tytułem „Cyberbezpieczny samorząd” (https://www.gov.pl/web/cppc/cyberbezpieczny-samorzad)

Szkolenia

• W związku z wejściem w życie z dniem 6 września 2023 r. ustawy z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw (poz. 1675), która wprowadziła nowy model pozasądowego rekompensowania szkód doznanych przez pacjentów w wyniku zaistnienia zdarzeń medycznych Kancelaria w ramach współpracy ze spółką Instytut Rozwoju i Szkoleń Sp. z o.o. prowadzi na rzecz samorządów wojewódzkich szkolenia w szpitalach pod tytułem „Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przy leczeniu”. Pierwsze ze szkoleń odbyło się w dniu 21 września 2023 r. w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Kielcach. Kolejne szkolenia obejmą województwa: świętokrzyskie, lubelskie, łódzkie.

Szkolenia

• Kancelaria w ramach współpracy ze spółką Certes Sp. z o.o. prowadzi na rzecz firm doradczych oraz rachunkowych szkolenia pod tytułem „Zmiany w zasadach zatrudniania cudzoziemców od dnia 1 sierpnia 2023 r.”

Newsletter

• Od miesiąca września 2023 r. Kancelaria rozpoczęła wydawanie i dystrybucję wśród j.s.t. i ich jednostek organizacyjnych publikatora pt. „Aktualności Finansów Samorządu Terytorialnego”, w którym będą omawiane orzeczenia sądowe, stanowiska regionalnych izb obrachunkowych i MF oraz zmiany legislacyjne, a także projekty i instrumenty finansowe przysługujące samorządom.

Doradztwo w zakresie sporządzania planów ogólnych zagospodarowania przestrzennego

• Kancelaria reprezentuje interesy prawne firm i osób prywatnych w procesie tworzenia planu ogólnego przez gminy (miasta). W tym zakresie Kancelaria współpracuje z Panem Tomaszem Krotowskim z Politechniki Łódzkiej, prowadzącym pracownię Krotowski Tomasz Pracownia Architektoniczna, który sporządza planu ogólne na rzecz gmin.

Wystąpienie do sejmowej Komisji Finansów Publicznych (1)

• Kancelaria skierowała wystąpienie do sejmowej Komisji Finansów Publicznych w sprawie przyznania gminom kompetencji organu egzekucyjnego w egzekucji podatków i opłat lokalnych. Obecnie wójtowie (prezydenci) mogą działać nie w imieniu własnym, a w imieniu organu egzekucyjnego, jakim jest naczelnik urzędu skarbowego, na podstawie porozumienia zawartego pomiędzy wójtem a naczelnikiem na czas określony, najczęściej 1 roku kalendarzowego (art. 30 ust. 1 – 4 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 615, 556, 588, 641, 658, 760, 996). Porozumienie takie podlega opublikowaniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, zgodnie z art. 13 pkt. 6 lit b) ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1461). W takiej sytuacji wójt może prowadzić postępowanie egzekucyjne, jednakże jedynie w zakresie egzekucji opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, oraz może stosować wszelkie środki egzekucyjne, za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, na podstawie przepisu art. 6 qa ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminie (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2519, z 2023 r. poz. 877). Dodatkowo pomimo, że Minister Finansów w piśmie z dnia 1 sierpnia 2016 roku, stanowiącym odpowiedź na interpelację nr 5319 wskazał, że wójtom przysługuje dotacja z budżetu wojewody na realizację zadań z zakresu administracji rządowej, zgodnie z zawartym porozumieniem, to póki zawarte i wykonywane porozumienia m.in. przez Wójta Gminy Kobylnica zawierają postanowienia, w myśl których gmina ponosi we własnym zakresie koszty realizacji zadań określonych w porozumieniu, mając jedynie prawo do zatrzymania kosztów postępowania egzekucyjnego, które nie są wystarczają na pokrycie kosztów realizacji zadania zleconego, co oznacza, że wójtowie zmuszeni są wydatki te pokrywać z budżetu gminy. Dodatkowo skoro wójt nie jest organem egzekucyjnym, a działa w imieniu organu egzekucyjnego, to Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Szczecinie, który administruje systemem ETW (Elektroniczne Tytuły Wykonawcze), nie nadaje uprawnień do dysponowania systemem samorządom, które zawarły porozumienia z naczelnikami urzędów skarbowych, przez co wójtowie muszą wystawiać tytuły wykonawcze w formie papierowej. W konsekwencji, skoro wójtowie nie są dopuszczeni do systemu ETW, to pomimo, że nie są organami egzekucyjnymi, to i tak – tak jakby byli organami egzekucyjnymi – nadają na wystawione przez siebie tytuły wykonawcze w formie papierowej klauzule o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji administracyjnej. Tym samym pomimo, że istniejące uregulowania prawne nie są zupełne bo dopuszczają jedynie prowadzenie przez wójtów egzekucji opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi i stosowanie środków egzekucyjnych, za wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, to i tak dodatkowo stoją w rażącej sprzeczności do rozwiązań ustrojowych, w myśl których np. organ nie będący organem egzekucyjnym nie ma prawa nadać klauzuli o skierowaniu do egzekucji administracyjnej.
  W gminach, które realizują wspomniane porozumienia efektywność egzekwowania należności z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi występuje na poziomie 95 %, a zatem jest wyższa niż ściągalność deklarowana przez KAS. Ponadto samorządowe organy podatkowe, jako środki egzekucyjne stosują jedynie zajęcie rachunków bankowych przy wykorzystaniu Centralnej informacji o rachunkach bankowych (OGNIVO – KIR), oraz zajęcie przekazów pocztowych, a pomimo tego ich skuteczność działania jest imponująca. Aktualnie coraz więcej gmin deklaruje duże zainteresowanie wdrożeniem przedstawionych zmian legislacyjnych, z których chciałyby skorzystać, zwłaszcza, że można dostrzec, że poborcy skarbowi sporządzając plany podziału wyegzekwowanych kwot często faworyzują interes Skarbu Państwa reprezentowany np. przez ZUS, czy KRUS.

Wystąpienie do sejmowej Komisji Finansów Publicznych (2)

• Kancelaria skierowała wystąpienie do sejmowej Komisji Finansów Publicznych w sprawie kosztów upomnień naliczanych przez wierzycieli (wójtów, burmistrzów, prezydentów) przed skierowaniem sprawy na drogę postepowania egzekucyjnego w administracji. Zgodnie z przepisem art. 15 § 1, 1a, 2 u.p.e.a.„Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego oraz inne dane niezbędne do prawidłowego wykonania obowiązku przez zobowiązanego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia (§ 1). Upomnienie zawiera pouczenie zobowiązanego, że w przypadku niewykonania w całości obowiązku w terminie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia zobowiązany ma obowiązek zawiadomienia wierzyciela, a po doręczeniu zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego – również organu egzekucyjnego, o zmianie adresu jego miejsca zamieszkania lub siedziby (§ 1a). Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i, z zastrzeżeniem § 3, są pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych (§ 2)”. Warunkiem koniecznym dopuszczalności upomnienia zobowiązanego przez wierzyciela jest stwierdzenie, że zobowiązany uchyla się od wykonania obowiązków (art. 6 u.p.e.a.). NSA w wyroku z dnia 08.07.2009 r. (sygn. akt. II FSK 316/18, CBOSA) wskazał, że celem instytucji upomnienia „przedegzekucyjnego”, uregulowanej w art. 15 u.p.e.a., jest skłonienie zobowiązanego do dobrowolnego wykonania określonego obowiązku i tym samym niedoprowadzenie do wszczęcia egzekucji. W tym kontekście samo, stanowiące istotę treści upomnienia, zagrożenie egzekucją ma doprowadzić zobowiązanego do wykonania obowiązku. Upomnienie przypomina przy tym nie o obowiązku, który znany jest zobowiązanemu co najmniej z podstawy do wystawienia tytułu wykonawczego, to jest na przykład z decyzji podatkowej lub dokumentów wymienionych w art. 3a. u.p.e.a., ale o powinności jego wykonania, które – również w interesie strony – może być dobrowolne, ale zagrożone jest realizacją w drodze egzekucji administracyjnej.
  Zgodnie z § 2 i § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 2015 r. w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych, wierzyciel jest zobowiązany do systematycznej kontroli terminowości zapłaty należności pieniężnych – jeżeli należność nie zostanie zapłacona w terminie określonym w decyzji lub wynikającym z przepisu prawa, na podstawie art. 15 § 1 u.p.e.a. i § 3 ust. 1 rozporządzenia wysyła zobowiązanemu upomnienie. Ustawa i rozporządzenie wprost, jednoznacznie i dosłownie stanowią o pisemnym upomnieniu zawierającym wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Ustawa odnosi się do pojęcia upomnienia tzn. jednostkowego upomnienia, nie zaś do upomnień. Tym samym u.p.e.a. nie dopuszcza wielości upomnień poprzedzających egzekucyjną realizację danej należności. Jeżeli w danym przedmiocie uprawniającym do egzekucji administracyjnej w stosunku do określonego, nie zmienianego następnie podmiotu, na podstawie art. 15 § 1 u.p.e.a przesłane i doręczone zostanie upomnienie, brak jest podstaw do występowania przez wierzyciela z kolejnymi upomnieniami, także w przypadkach ponownego wszczynania postępowania egzekucyjnego w tym samym obszarze. Sporządzenie, przesłanie i doręczenie upomnienia zobowiązanemu nie są czynnościami egzekucyjnymi.
  Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, które zawiera elementy, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 4 grudnia 2020 r. w sprawie danych zawartych w upomnieniu (Dz.U. z 2020 r., poz. 2194). Zgodnie z Par. 2 pkt. 4 lit d) w.w. rozporządzenia w upomnieniu, należy wskazać wysokość kosztów upomnienia, które w myśl Par. 1 rozporządzenia Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z dnia 5 stycznia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r., poz. 67), od dnia 13 października 2021 r. wynoszą 16 zł. Takie same elementy upomnienia wymienia rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 23 lipca 2020 r. w sprawie postępowania wierzycieli należności pieniężnych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1294), gdzie w Par. 4 ust. 1 pkt. 4 lit d) wskazano wysokość kosztów upomnienia. Upomnienie może ponadto zawierać zawiadomienie o zagrożeniu ujawnieniem w Rejestrze Należności Publicznoprawnych (art. 18c Par. 2 u.p.e.a.). Wskazane rozporządzenia nie regulują kwestii wymagalności kosztów upomnienia, gdyż zagadnienie to normuje cytowany przepis art. 15 Par. 2 u.p.e.a., zgodnie z którym „Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia”. Przepis ten należy interpretować wprost, zgodnie z jego brzmieniem, co m.in. potwierdził Minister Finansów w wyjaśnieniach z dnia 30 stycznia 2020 r., opublikowanych na portalu MF w rubryce „Głos podatnika”. Dodatkowo minister wskazał, iż „koszty upomnienia odzwierciedlają wysokość wydatków związanych z przygotowaniem i doręczeniem upomnienia a także, że doręczenie upomnienia co do zasady jest warunkiem wszczęcia postępowania egzekucyjnego. W przypadku zobowiązanych odpowiedzialnych za należność pieniężną solidarnie upomnienie doręczane jest każdemu ze zobowiązanych niezależnie. Takie rozwiązanie w przypadku niezastosowania się do zawartego w upomnieniu wezwania do wykonania obowiązku umożliwia wszczęcie postępowania egzekucyjnego i wyegzekwowanie dochodzonej należności pieniężnej z majątku każdego ze zobowiązanych. Doręczenie upomnień więcej niż jednemu zobowiązanemu powoduje, że koszty upomnienia naliczane są kilkakrotnie (wierzyciel kilkakrotnie ponowi wydatki związane z przygotowaniem i doręczeniem upomnienia)”.
  Charakter księgowy kosztów upomnienia regulują przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 25 października 2010 r. w sprawie zasad rachunkowości oraz planów kont organów podatkowych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 2010 r., Nr 208, poz. 1375), które w Par. 2 ust. 1 pkt. 4 podaje definicję „należności ubocznych”, którymi są: odsetki za zwłokę, opłata prolongacyjna i koszty upomnień. Z kolei w Par. 2 ust. 1 pkt. 10 w.w. rozporządzenia zamieszczono definicję pojęcia „przypis”, którym jest zobowiązanie podatkowe stanowiące obciążenie konta podatnika. Tym samym koszt upomnienia nie może stanowić przypisu stanowiącego obciążenie konta podatnika, gdyż przypis może dotyczyć jedynie zobowiązania podatkowego, czyli podatku w rozumieniu przepisów art. 6 i art. 3 pkt. 3 ustawy Ordynacja podatkowa. Do ewidencjonowania kosztów upomnienia mają zastosowanie przepisy wskazanego rozporządzenia w szczególności Par. 17 ust. 2 pkt. 1 ppkt. b) i Par. 20 pkt. 2 ppkt. b). Z przepisów tych wynika, że koszty upomnienia księguje się w kwocie wpłaconej – na podstawie dokumentu wpłaty, w korespondencji ze stroną MA konta 720 „Przychody z tytułu dochodów budżetowych”. Przy takim zapisie, można wywieść pogląd, że księgowanie kosztów upomnienia należy dokonywać jedynie w chwili ich zapłaty. Należy dodatkowo zauważyć, że przepis Par. 20 pkt. 2 ppkt a) w.w. rozporządzenia identyfikuje funkcje przypisu, jedynie z podatkiem, a nie z należnościami ubocznymi. Opisane stanowisko zostało potwierdzone w piśmie RIO w Gdańsku z dnia 24.03.2015 r., znak RP.0441/106/4/1/2015. Tym samym należy wskazać, iż księgowania kosztów upomnienia można dokonać jedynie w chwili ich zapłaty przez zobowiązanego. Księgowanie to nie stanowi przypisu. Koszty upomnienia są wymagalne (należne) w chwilą doręczenia upomnienia zobowiązanemu.
  Należy pamiętać, iż Minister Finansów w dniu 30 października 2014 r., działając w ramach delegacji ustawowej przewidzianej w art. 15 Par. 5 u.p.e.a., wydał rozporządzenie w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (Dz.U. z 2014 r., poz. 1494), to wyjątek od zasady, że egzekucję można wszcząć do wystawieniu i doręczeniu upomnienia zobowiązanemu. W rozporządzeniu tym wskazano rodzaje należności, co do których może być wszczęta egzekucja administracyjne, bez uprzedniego doręczenia upomnienia. W katalogu wymienionym w Par. 2, w jego pkt. 6 wskazano – koszty upomnienia, co oznacza, że do ich egzekucji nie jest potrzebne uprzednie wystawianie upomnienia, aby ich dochodzić na drodze postępowania egzekucyjnego w administracji. Stąd koszty upomnienia zamieszcza się w upomnieniu dotyczącym wysokości należności pieniężnej, którą należy zapłacić wraz z rodzajem i wysokością odsetek, o ile są wymagalne oraz stawką tych odsetek obowiązującą na dzień wystawienia upomnienia, według której należy obliczyć dalsze odsetki do dnia wpłaty. Jednakże nie jest konieczne wystawianie odrębnego (dodatkowego) upomnienia dla dochodzenia kosztów upomnienia.
  W świetle przedstawionych przepisów, oraz stanowisk regionalnych izb obrachunkowych oraz Ministerstwa Finansów w praktyce samorządy przyjmowały, że koszty upomnienia są należne wierzycielowi dopiero z datą doręczenia upomnienia zobowiązanemu, a nie z datą wystawienia upomnienia. Tym samym, o ile urząd wystawił upomnienie wobec zobowiązanego i wysłał mu je, zaś zobowiązany zanim odebrał upomnienie stawił się w urzędzie i zapłacił zaległość podatkową wraz z odsetkami za zwłokę, to urząd odstępował od pobrania kosztów upomnienia, które anulował. Urząd uznał bowiem, że skoro zobowiązanemu nie doręczono upomnienia stąd koszty nie są należne. Sytuację taką aprobuje większość regionalnych izb obrachunkowych.
  Te z regionalnych izb obrachunkowych, które nie akceptują powyższego stanowiska powołują się na wyrok WSA w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2020 r. (III SA/Wa 42/20, CBOSA), zgodnie z którym, o ile samo sporządzenie i przesłanie pisemnego upomnienia jest uzasadnione (gdyż na ten dzień zobowiązany nie wykonał ciążącego na nim, wymagalnego obowiązku), wówczas zasadne jest obciążenie zobowiązanego kosztami tego upomnienia i obowiązek ten powstaje z chwilą doręczenia upomnienia, chociażby w dniu doręczenia tego upomnienia obowiązek był już wykonany. Zobowiązanego obciążają bowiem koszty upomnienia, które w takiej sytuacji zostały zasadnie poniesione przez wierzyciela. Sąd nakazuje zatem pobierać od zobowiązanych koszty upomnienia pomimo, że organ podatkowy nie doręczył upomnienia. Należy zauważyć, iż stanowisko WSA w Warszawie nie jest jednolite, gdyż m.in. sąd w wyroku z dnia 20 września 2006 r. (III SA/Wa 1676/06) uznał zgoła odmiennie, a mianowicie, że obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych. Zatem obowiązek zapłaty kosztów powstaje w dniu doręczenia upomnienia. Fakt doręczenia musi być bezsporny bez względu czy nastąpiło to w sposób standardowy czy też zastępczy.